ที่มาของเรือลอยอังคาร ต้นตอประเพณีส่งผู้ล่วงลับสู่สุคติ

การลอยอังคาร เป็นหนึ่งในพิธีกรรมตามคติความเชื่อว่าจะทำให้ผู้ตายไปสู่ภพภูมิที่ดี อีกทั้งยังเป็นพิธีที่มีขึ้นเพื่อให้ผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่สบายใจมากยิ่งขึ้น เพราะได้กระทำสิ่งที่ดีให้กับผู้วายชนม์แล้ว ในปัจจุบันบริการเรือลอยอังคารคือการปรับตัวของยุคสมัยอย่างหนึ่งสำหรับพิธีลอยอังคารที่มีมาอย่างยาวนาน เราเคยนึกสงสัยกันไหมว่าพิธีลอยอังคารมีมาตั้งแต่เมื่อไร

ความหมายของคำว่าอังคาร

คำว่า “อังคาร” ตามความหมายจากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานหมายถึง เถ้าถ่านของศพที่เผาแล้ว คือตัวถ่านไม้หรือถ่านเผาไฟ ไม่ได้หมายถึงกระดูกของผู้ตายเพียงอย่างเดียวที่คนส่วนใหญ่มักเข้าใจกัน การลอยอังคารจึงเป็นการนำเถ้าถ่านจากการเผาศพผู้ตายไปลอยน้ำ สาเหตุที่ต้องนำอังคารไปทำพิธีอยู่บนเรือลอยอังคารกลางแม่น้ำหรือทะเลที่มีร่องน้ำลึกนั้น เป็นเพราะความเชื่อที่ว่าจะทำให้ผู้ตายได้อยู่ในสถานที่อันสงบสุข ร่มเย็น ปราศจากซึ่งสิ่งรบกวนต่าง ๆ

คติความเชื่อจากอินเดีย และประเพณีของชนชั้นสูงในไทย

ที่มาของประเพณีลอยอังคารไม่ได้เป็นประเพณีดั้งเดิมตามความเชื่อของคนไทยที่นับถือศาสนาพุทธ เนื่องจากในสมัยก่อนเมื่อคนไทยเผาศพผู้ตายแล้วมักนำไปฝังแล้วก่อกองดินตั้งไว้เรียกว่า สถูป หรืออีกวิธีหนึ่งคือเอาไปกองไว้กับโคนต้นไม้ กลับกันหากผู้ตายเป็นคนชนชั้นสูงก็จะสร้างพระเจดีย์ในวัดเพื่อบรรจุอัฐิธาตุไว้ภายในเจดีย์ หากมียศศักดิ์รองลงมาก็จะเป็นเจดีย์ที่อยู่ด้านนอกบริเวณวัด ไม่ได้นำพระอัฐิไปขึ้นเรือลอยอังคารในแม่น้ำแต่อย่างใด

ประเพณีลอยอังคารได้รับอิทธิพลมาจากอินเดีย จากความเชื่อตามศาสนาฮินดูที่ว่าแม่น้ำคงคาเป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ สามารถชำระล้างบาปให้กับผู้ตายได้ ชาวอินเดียจึงนำศพหรือเถ้ากระดูกของผู้ตายไปลอยที่แม่น้ำคงคา เมื่อความเชื่อนี้มาถึงไทย ได้เริ่มต้นจากชนชั้นเชื้อพระวงศ์ในสมัยอยุธยาจนถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้นก่อน แล้วจึงค่อยแพร่หลายในหมู่สามัญชน ในขณะที่การลอยอังคารของเชื้อพระวงศ์ยกเลิกไปแล้ว ปัจจุบันก็ยังคงมีพิธีลอยอังคารในกลุ่มคนทั่วไป ธุรกิจบริการเรือลอยอังคาร จึงเกิดขึ้นเพื่ออำนวยความสะดวกให้คนที่อยู่ข้างหลัง ซึ่งมีการเตรียมพร้อมทั้งอุปกรณ์และพิธีกรรมต่าง ๆ อย่างเสร็จสรรพ ให้ญาติมิตรของผู้ตายได้ทำพิธีส่งคนที่พวกเขารักเป็นครั้งสุดท้ายอย่างดีที่สุด

การลอยอังคารไม่ใช่พิธีการที่ยุ่งยากหรือน่ากังวลเนื่องจากบริการเรือลอยอังคารช่วยอำนวยความสะดวกได้เป็นอย่างดี สิ่งที่คนที่ยังอยู่ต้องทำต่อหลังจากนั้นต่างหากที่สำคัญ การลอยอังคารก็เปรียบเสมือนกับการปล่อยวาง เข้าใจความไม่แน่นอนของชีวิต เป็นการเตือนสติให้ใช้ชีวิตอย่างไม่ประมาทต่อไป